پرورش ماهیان سرد آبی

ماهیان سرد آبی به ماهیانی گفته می شود که در میانگین حرارتی ۷ تا ۱۷ درجه سانتیگراد به خوبی رشد می کنند (بهترین دمای  رشد ۱۴ درجه سانتیگراد می باشد).

بیشتر گونه های آزاد ماهیان در گروه ماهیان سرد آبی جای می گیرند و بیشتر گونه های آن از طریق تکثیر مصنوعی به منظور حفظ ذخایر منابع آبی یا صید ورزشی و یا تولید گوشت، تکثیر و پرورش داده می شوند .
از اختصاصات ویژه ماهیان سرد آبی ، وجود دندان در دهان، فلسهای نقره فام و حفره دهانی نسبتا بزرگ و باله مخرجی کوتاه و یک باله چربی کوچک در روی ساقه دمی و باله دمی هموسرک است.

از ماهیان مشهور این گونه که در ایران تکثیر و پرورش داده می شود، قزل آلای رنگین کمان است که در مزارع پرورش داده می شود .

تاریخچه

با وجود سابقه طولانی پرورش ماهی در استخر, سابقه تکثیر مصنوعی ماهیـان کوتاه است. اولین گام در لقاح مصنوعی به وسیله دانشمند آلمانی لدویک یا وبی ( ۱۷۱۱-۱۷۸۴ ) برداشته شد..

او از ماهی ماده و نر قزل آلای آماده بصورت جداگانه تخم و اسپرم به دست آورد و آن ها را با هم مخلوط کرد که این اولین لقاح مصنوعی تخم ماهی بود. در مورد ماهیـان پرورشی گرمابـی در سال ۱۹۳۰ مولـدین آماده از محل های تخم ریزی طبیعی صید ولقاح مصنوعی داده شدند .

ولی القاء تخم ریزی به مولدین با روش تزریق، در سال ۱۹۳۴ به وسیله زیست شناسان برزیلی آغاز شد و بعد در آسیـا و اروپـا و آمریکای شمالی توسعه یافت  در سال ۱۹۵۸ مولـدین کپور نقره ای وسرگنده پرورش یافته در استخرهای خاکی با تزریق عصاره غده هیپوفیز ماهی کپـور معمولی به صورت مصنوعی تکثیـر شدند ودر حال حاضر مولـدین ماهیـان مختلف با استفاده از هورمـون های مصنـوعی وغده هیپوفیز ماهیان در سطح وسیع مورد تکثیر مصنوعی قرار می گیرند .

با توجه به قدمت پرورش ماهی در دنیا، این فعالیت در ایران با تکثیر تاس ما هیان در سال ۱۳۰۱ وپرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان از سال ۱۳۳۸ آغاز شده است. رشد اقتصادی و صنعتی وهمچنین لزوم تغذیه جمعیت رو به افزایش وکیفیت برتر پروتئین آبزیان در مقایسه با سایر گوشت ها، موجب افزایش توجه به آبـزیان وصید در دریاها و منابع آبی شد ودر نتیجه کاهش ذخایر آب ها را به دنبال داشت .

بنابراین برای دستیابی به برابری تولید باتقاضا وبهره برداری مناسب از ذخایر چاره ای جز روی آوردن به پرورش آبـزیان در محیط های قابل کنترل و همچنین تکثیر انواع ماهیان به منظور رهاسازی وبازسازی ذخایر نبود.

 

قزل آلای رنگین کمان oncorhynchus  mykiss 

نام علمی ماهی قزل آلای رنگین کمان salmo  gairdneri rich  بوده است که با توجه به شباهت تاکسونومیک آن به گونه oncorhynchus  mykiss  یا آزاد ماهیان کبیر به تبدیل و مورد تصویب دانشمندان قرار گرفت.

قزل آلای رنگین کمان در سراسر جهان منتشر گردیده و بدون شک بعد از ماهی کپور عمده ترین و قدیمی ترین ماهی پرورش محسوب می گردد و همچنین این ماهی یکی از مهمترین ماهیان برای صید ورزشی قلمداد می گردد.

 

تکثیر مصنوعی ماهی قزل آلا

تکثیر ماهی قزل‎آلا و تولید بچه ماهی باید شرایط و امکانات لازم جهت پرورش و تأمین ماهی مولد تکثیر و رشد و نمو لارو‌ها را تا مرحله بچه ماهی انگشت قد به وزن ۳ تا ۴ گرم فراهم کرد.

عوامل مختلف فیزیکو شیمیایی آب مانند درجه حرارت، میزان شفافیت، املاح، اکسیژن محلول، گاز کربنیک، آمونیاک، PH و همچنین سایر عوامل از قبیل عدم‌آلودگی آب، نور، تغذیه و رعایت مسائل بهداشتی همانگونه که در پرورش ماهی نقش دارند، در تکثیر نیز مؤثرند.

ماهی قزل‎آلا بومی آمریکای شمالی است و در قرن هجدهم دانشمند آلمانی بنام یاکوبی، تکثیر مصنوعی ماهی قزل‎آلا را انجام داد.تکثیر و پرورش ماهی قزل‎آلای رنگین کمان در سال ۱۳۳۹ در ماهی سرای کرج که توسط دکتر معتمد با کمک کار‌شناسان خارجی مبادرت به احداث اولین مرکز تکثیر و پرورش ماهی قزل‎آلا روی رودخانه کرج کرد.

ماهی قزل‎آلای رنگین کمان باید حداقل ۶ ماه قبل از تخم‌ریزی در آبی که دارای دمای حدود ۱۲ درجه سانتیگراد است زیست کند چراکه برای تولید تخم، مناسب است.

انواع ماهی قزل آلا

ماهی قزل آلا هم همچون سایر گونه های موجودات زنده دارای گونه های مختلفی میباشد که به معرفی انواع آن میپردازیم.
انواع و اقسام گونه های قزل آلادر سرتاسر جهان زیست میکنند که هریک بسته به شرایط جغرافیایی و اقلیمی موجود،سازگاری های منحصر به فردی با محیط خویش یافته اند که این شرایط زیستی موجب بروز ویژگی های خاصی در هر یک از نژادهای آنهاشدهاست.

 

قزل آلا جویباری ( Brook Trout or Speckled Trout) :

قزل آلای جویباری ( Brook Trout or Speckled Trout)

ناماین ماهی از محل زندگیش گرفته شده و بیشتر در جویبارها و نهر ها و آب های روان یافت میشود. برخی اوقات در دریاچه سدها نیز دیده شده است. تحمل دمای بالاتر از ۱۷ درجه سانتی گراد آب را ندارد و بطور کلی آبهایی با درجه حرارت کمتر از ۱۵ درجه سانتی گراد را ترجیح میدهد ، برای همین اکثرا در رودخانه های کوهستانی و مرتفع که آب سردتری دارند یافت میشود.

 

قزل آلا قهوه ای :(Brown Trout)

قزل آلای قهوه ای :(Brown Trout)

محل زندگی اولیه این ماهی اروپا بوده و بومی اسکاتلند است و بعدا به سایر نقاط جهان از جمله آمریکا و کانادا برده شده. رنگ آنها سبز مایل به قهوه ای است و رنگ  زیر شکمشان مایل به طلایی است.خال های مشکی و قرمز رنگی روی بدن آنها دیده میشود این ماهی به نسبت عمر بیشتری از سایر گونه های قزل آلا دارد و این موضوع ممکن است به خاطر هوش بیشترش باشد . انها می توانند بیش از ۱۳ سال عمر کنند و طولشان به حدود ۶۰ تا ۱۲۰ سانت و وزنشان تا حد ۱۸کیلوگرم برسد. قزل الای قهوه ای هم در دریاچه سد ها و هم در آب های پر جریان یافت میشود . در زمان تخم ریزی و تولید مثل بسوی آبهای کم عمق با بستر سنگی مهاجرت میکند.

قزل آلا رنگین کمان :(Rainbow trout)

قزل آلای رنگین کمان :(Rainbow trout)

تقریبا محبوب ترین نوع قزل آلا نزد ماهیگیران ورزشی،قزل آلای رنگین کمان است. ماهی قدرتمند و زیبایی است و حتی تا طول ۱۱۵سانتی متر و وزن ۱۸کیلو گرم نیز رشد میکند،اما عمر آنها بیشتر از ۶ سال نیست.
این ماهی آب شیرین،بومی آمریکای شمالی و بخش های از آسیاست.(  steelhead یا پولاد سر نوعی از رنگین کمان است که در آبهای شور زندگی میکند.) این ماهی چنانچه در دریاچه سدها زندگی کند معمولا سایز کوچکتری دارد اما اگر در رودخانه ها و آبهای پر جریان باشد بیشتر رشد میکند. بدن ماهی رنگین کمان نقره ای  رنگ است. بعضی اوقات ،زمان به قلاب افتادن پرش های جانانه ای به بیرون آب میکند و ماهیگیر را به چالش میکشد.

قزل آلا طلایی(Golden Trout):

قزل آلای طلایی(Golden Trout)

قزل آلای طلایی یکی از زیر گونه های قزل آلای rainbow است.این ماهی اغلب به عنوان قزل آلای طلایی کالیفرنیایی و قزل آلای بومی نهری که در انشعابات رودخانه  kern   زندگی میکند شناخته میشود. گونه های مختلف قزل آلای طلایی در گذشته تنها در رودخانه kern در کوه های نوادای کالیفرنیا یافت میشد،لیکن هم اکنون در سایر نقاط نیز زندگی میکند.
قزل آلای طلایی عموما در ارتفاعات بالای ۳۰۰۰ متر از سطح دریا یافت میشود.حدود هفت سال عمر میکند و طول آن نیز تا ۶۰ سانتیمتر هم میرسد.

قزل آلا آپاچی(Apache Trout):

قزل آلای آپاچی(Apache Trout)

محل زندگی این ماهی محدود به کوه های شمالی ایالت آریزونای آمریکاست. بدنی طلایی دارند که خال های مشکی روی ان مشاهده میشود.نقاطی مشکی رنگ در دو طرف چشم هایش وجود دارد که بصورت یک نوار مشکی دیده میشود.این ماهی تا ۶۰ سانتی متر طول و ۳ کیلوگرم وزن رشد میکند.

قزل آلا پشت آبی(Blue Back Trout):

قزل آلای پشت آبی(Blue Back Trout)

این قزل آلای زیبا بومی دریاچه sunapea در ایالات متحده آمریکاست و به مناطق دیگر نیز برده شده است .فصل صید این ماهی در تابستان است.

قزل آلا گاوی( Bull Trout):

قزل آلای گاوی( Bull Trout)

این ماهی جزو قزل آلاهای دریاچه ای است و خال های نارنجی متمایل به قرمزی روی دو طرف بدنش و خال های زردی روی پشتش دارد و محل زندگی آن در شمال آمریکا و کانادا می باشد.این ماهی نسبت به عوامل محیطی بسیار حساس تر از بقیه انواع قزل الاست و به همین علت جمعیت آن کاهش چشمگیری داشته است.

قزل آلا Cutthroat :

قزل آلای Cutthroat

این ماهی یک علامت قرمز رنگ در نزدیکی گلوی خود دارد و خال های مشکی روی بدنش بصورت پراکنده از قسمت فوقانی بدن (از سمت سر) شروع شده و در انتهای دم بصورت متراکم مشاهده میشود.آنها را می توان در نهر ها و دریاچه ها یافت و وزن آن تا حدود سه و نیم کیلوگرم و اندازه اش تا شصت سانتی متر رشد میکنند.عمر نسبتا طولانی داشته و بیش از ۱۲سال می تواند زندگی کند. بدن گونه های مختلف آن رنگ های متفاوتی دارد اما وجه تمایز آن همان علامت قرمز ذکر شده است.

قزل آلا پولاد سر (Steelhead trout):

قزل آلای پولاد سر (Steelhead trout)

این ماهی از نژاد ماهی رنگین کمان است که در آبهای  شور اقیانوس زندگی میکند. مهمترین تفاوت آن با قزل الا های رنگین کمان آب های شیرین در اندازه اش می باشد ، قزل آلای پولاد سر سایز بزرگتری دارد و طولش تا حدود ۱۲۰۰سانتیمتر رشد میکند.آنها را می توان در آمریکای شمالی و بخش هایی از آسیا یافت.

قزل آلا ببری : (Tiger trout)

قزل آلای ببری : (Tiger trout)

این ماهی به خاطر تشابه طرح بدنش با پوست ببر بدین نام خوانده میشود. قزل آلای ببری از ترکیب نژاد نر قزل آلای قهوه ای و نژاد ماده قزل آلای نهری بوجود می آید. اما متاسفانه ماهی بوجود آمده توانایی تولید مثل مجدد ندارد و تکثیر آن می بایستی بصورت مصنوعی انجام شود. این ماهی فوق العاده تهاجمی است و در بین ماهیگیران ورزشی طرفداران زیادی دارد. قزل آلای ببری علاقه عجیبی به خوردن سایر ماهی ها دارد و تاثیر منفی روی جمعیت سایر گونه های آبزی منطقه خواهد داشت. آنها در سراسر آمریکا ، در انگلستان ، استرالیا و نیوزیلند یافت می شوند.