راهنمای دوست یابی در کودکان دارای اختلال اوتیسم

اوتیسم یک اصطلاح عمومی است که برای توصیف گروهی از افراد دارای اختلالات مغزی پیچیده مورد استفاده قرار می‏گیرد و با عنوان اختلالات رشد فراگیر نیز شناخته می‏شود (PDD). افراد دارای اوتیسم در سه حوزه دارای مشکل هستند: تعاملات اختماعی، زبان برای برقرای ارتباطات اجتماعی، رفتارها و علاق تکراری.

آمارها نشان می‏دهد که از هر ۱۱۰ کودک یک نفر دارای علائم اوتیسم است که در مقایسه با بیماری‏هایی مانند سرطان، دیابت و ایدز فراگیری بیشتری دارد. حدود ۵/۱ میلیون نفر در ایالات متحده و میلیون‏ها نفر در سراسر دنیا مبتلا به اوتیسم هستند. توضیحی برای افزایش آمار مبتلایان وجود ندارد، با این وجود دو عامل بهبود تشخیص افراد و تاثیرات محیطی که اغلب موارد در نظر گرفته می‏شود.

مطالعات صورت گرفته نشان می‏دهد که احتمال ابتلا پسرها به اختلالات اوتیسم در مقایسه با دخترها سه تا چهار برابر بیشتر است. کودکان مبتلا به طیف اوتیسم در زمان برقراری لرتباط اغلب بر جزئیات متمرکز بوده و کلیت روابط را از دست می‏دهند. رفتار غیرمعمول، نوع حرف زدن، علایق و گرایشات آنها می‏تواند موجب ایجاد مشکل (از جمله مورد آزار و اذیت قرار گرفتن) در مدرسه قرار بگیرند. عدم توانایی افراد مبتلا به اوتیسم در درک و پاسخ دادن به ارتباطات غیرکلامی (nonverbal cues) به شیوه‏های رایج اجتماعی می‏تواند باعث ایجاد کشمکش یا نادیده گرفته شدن توسط سایرین را به همراه داشته باشد. کودکان و نوجوانان مبتلا به سندروم آسپرگر (Asperger’s syndrome) که شکل ملایمی از طیف اوتیسم شمرده می‌شود، اغلب از درستی آنچه که در حال انجام دادن هستند ناآگاه هستند.

کودکان دارای اختلالات اوتیسم بویژه انواع خفیف آن تمایل زیادی به برقرای ارتباط دارند اما در دوست‏ یابی دچار مشکل هستند. این امر می تواند باعث صرف نظر کردن و شکل‏گیری رفتارهای ضد اجتماعی ( به خصوص در دوران نوجوانی) شود، و در این مرحله از زندگی باعث شکل‏گیری روابط دوستانه و گروه ‏های اجتماعی نامناسب شود. یادگیری چگونگی ایجاد روابط دوستی مناسب می‏تواند این مشکلات را به حداقل برساند، احتمال قرار گرفتن در معرض رفتارهای زورگویانه را کاهش دهد و به روابط بهتر با افرادی که در طیف اوتیسم نیستند منجر شود. هر چه این مهارت ها زودتر آموخته شوند بهتر است.

مهارت های اجتماعی پیچیده و سخت برای یادگیری افراد اوتیسم

اغلب افراد سالم (غیر اوتیسم) فراموش می‏کنند که چقدر مهارت‏ های اجتماعی پیچیده است و چقدر زمان یادگیری آن طولانی است حتی برای افرادی که به سندروم اوتیسم یا آسپرگر ابتلا ندارند. در ادامه به برخی از مهارت‏ های مورد نیاز برای دوست ‏یابی در افراد اوتیسم ذکر می‏شود:

دانستن چگونگی مشارکت در فعالیت های سایر کودکان

دانستن چگونگی پذیرفتن بچه های دیگر به بازی ها یا فعالیت های خود

تشخیص اینکه چه زمانی و چگونه باید به دیگران کمک کنند و چگونه از دیگران درخواست کمک کنند

یادگیری خوب حرف زدن در مورد دیگران (تعریف) و اینکه در پاسخ به تعریف دیگران چه وامنشی نشان دهند

یادگیری زمان و نحوه مناسب انتقاد از دیگران

توانایی پذیرفتن انتقاد دیگران

یادگیری استفاده از ایده‏های سایرین و مشارکت دادن آنها در فعالیت‏های خود

آموختن به اشتراک گذاری مکالمه و فعالیت های خود با دیگران

یادگیری توانایی حل اختلاف نظر خود با دیگران بجای بروز رفتارهای پرخاش‏گرانه

درک زبان بدن و اصطلاحات غیرکلامی (facial expressions)

یادگیری چگونگی همدردی با افراد

رفتار و نظرات مناسب برای حفظ تنهایی یا پایان دادن به تعامل با سایرین

کودکان غیراوتیسم معمولا همه این مهارت‏های اجتماعی را به شکل ناخودآگاه و بصری و با مشاهده و ارتباط با افراد اطرافشان یاد می‏گیرند. تمایل کودکان مبتلا به  طیف اوتیسم برای تمرکز بر “جزئیات” به جای کل طرح “به این معنی است که معمولا بهتر است این مهارت های اجتماعی را به روش واقعی‏تر یاد بگیرند. کودکان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم می توانند به دو روش تطبیق و تشبیه نحوه ایجاد دوستی و ارتباط با دیگران را یاد بگیرند.

تطبیق-تغییر محیط

تطبیق شامل تغییر فیزیکی یا اجتماعی محیط برای کودک به منظور تشویق او برای انجام تعاملات اجتماعی مثبت

دعوت دوستان به خانه

با دعوت دیگران به خانه خود در واقع برای کودک مبتلا به اوتیسم دوستی را تشویق ‏می‏کنید. به خاطر داشته باشید که کودکان مبتلا به طیف اوتیسم لزوما به داشتن دوست در سن یا جنسیت خود ندارند. اغلب علایق خاص آنها را به سمت آدم‏هایی متفاوت با سن و جنس خود ترغیب می‏کند. این مطلب بسیار مهم است که در مورد دوستانی فرزندتان در مدرسه با آنها در ارتباط است با معلم او مشورت کنید. پس از آن می توانید آنها را برای بازی به خانه خود دعوت دهید. در نهایت کودک شما در محیط خانه آرام‏تر خواهد شد و در محیط خانه بهتر قادر خواهد بود در مورد داشتن تعامل اجتماعی مناسب تمرین کند.

فعالیت‏هایی که تعامل اجتماعی را تشویق می‏کنند

انجام فعالیت‏هایی نظیر فعالیت‏های بعد از مدرسه، مسافرت، ورزش که زیر نظر والدین انجام می‏شود می‏تواند مشکلات این کودکان را در برقراری ارتباط کاهش دهد.

یک مثال از این قرار دادن کودک در فعالیت های تحت نظارت مانند مراقبت از مدرسه، مراقبت از تعطیلات، اسکناس یا یک ورزش است، جایی که تمرکز بر فعالیت های نظارت بر بزرگسالان می تواند مشکلات با تعارض اجتماعی ضعیف را کاهش دهد. این امر به ویژه مفید است اگر فعالیت بر روی یک علاقه یا دلبستگی کودک باشد. اگر این روش شامل ورزش یا فعالیت مورد علاقه کودک باشد بسیار مفید خواهد بود.

ارتباط با کودکانی که دارای علایق مشابه یا در طیف یکسان هستند

کودکان مبتلا به طیف اوتیسم اغلب دارای علاقه‏ های متفاوتی هستند که تعداد اندکی از کودک از انجام دادن آنها لذت می‏برند. والدین می توانند از گروه‏ های پشتیبانی والدین خود یا انجمن اوتیسم محلی برای پیدا کردن کودکان با علاقه مشابهی استفاده کنند، این علایق می‏تواند علاقه به عنکبوت، عروسک یا شخصیت کارتونی باشد. کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب با کودکان دارای سلایق مشترک در مقایسه با کودکان  معمولی راحت‏تر ارتباط برقرار می‏کنند.

کارت های تصویر برای یادگیری صورت و زبان بدن

والدین می‏توانند کارت‏های تصویری را برای فرزند خود بسازند که احساسات مختلفی را در چهره و زبان بدن نشان می‏دهد. این امر می‏تواند به یادگیری تفسیر نشانه‏ های بصری مانند عصبانیت، خستگی، غمگین، ناامیدی یا خوشحالی کمک کند. مرحله بعدی استفاده از یک دوربین ویدئویی برای ضبط کردن تصویر کسی که این احساسات را نشان می‏دهد و نشان دادن به کودک برای تشخیص نشانه ها است.

جمع بندی:

کودکان مبتلا به اختلالات اوتیسم در گسترس روابط و دوست ‏یابی با مشکلاتی مواجه هستند. این امر می‏تواند مشکلاتی از قبیل عدم شروع حفظ و مکالمه با دیگران، عدم تمایل به شرکت در فعالیت با سایر کودکان، تشخیص محیط جدید و مشکلات حل مسئله روبرو می‏شوند. در این مقاله نکاتی در خصوص راهنمایی والدین برای کمک به کودکان در دوست ‏یابی و بر قراری ارتباط ذکر شده است.