منظور از تشریفات گمرکی چیست؟

گمرک در همه عملیات های تجارت بین‌المللی نقش اساسی ایفا می‌کند و هدف اصلی آن کنترل مقررات مربوط به دادوستد با کشور های خارجی است. امروزه، مقررات گمرکی زیادی، برای انجام مبادلات تجاری با کشورهای خارجی و واردات و صادرات کالا اعمال می‌شود. تاجران برای توسعه تجارتشان در مقیاس بین‌المللی، علاقه‌مند به تسلط بر مقررات گمرکی و کسب دانش لازم در خصوص خدمات و رویه ‌های ترخیص گمرکی می باشند. افرادی که در حوزه تجارت بین المللی در داخل و خارج از کشور فعالیت دارند حتما با اصطلاح تشریفات گمرکی آشنایی دارند، اما منظور از تشریفات گمرکی چیست؟ این سوال اساسی هر کسی است که قصد شروع فعالیت در این زمینه را دارد. در این مقاله به این سوال پاسخ خواهیم داد.

تشریفات گمرکی (Customs Formalities)

شورای همکاری گمرکی در سراسر جهان تشریفات گمرکی را اینگونه تعریف می کند:

تشریفات گمرکی به معنای مجموعه فعالیت هایی است که می بایست توسط تاجر یا نماینده قانونی وی و گمرک انجام شود، تا تمامی قوانین و مقررات و آیین نامه های نظارتی گمرکی به درستی رعایت و اجرا شده و کالا ترخیص شود. این فعالیت ها شامل تطبیق کالای موجود در گمرک با اسناد، مجوز ها و گواهی هایی است که صاحب کالا به منظور ترخیص کالا به گمرک ارائه داده است. همچنین بررسی اظهار نامه و مدارک مربوطه و اطمینان از صحت ارزش کالاهای اظهار شده به گمرک نیز، جزء فعالیت های اصلی این تشریفات به شمار می آید. در ادامه برای درک بهتر تشریفات گمرکی به مراحل اجرائى آن اشاره خواهیم کرد.

مراحل اجرائى تشریفات گمرکی

ارائه اظهارنامه به بخش تطبیق اسناد

انجام تمامی تشریفات گمرکی مربوط به ترخیص کالاهای وارداتی و یا صادراتی بر پایه قوانین گمرکی و آئین نامه های اجرائی آن در گام نخست مشروط به تنظیم اظهار نامه گمرکی و تسلیم آن به گمرک است. به این ترتیب اظهار کننده وظیفه دارد مدارک لازم نظیر سیاهه خرید، گواهی مبدأ، اسناد بانکی و دیگر مجوزهای مورد نیاز را به اظهارنامه خود ضمیمه نماید. مرحله اول به این صورت است که ابتدا صاحب کالا و یا نماینده  قانونى وى اظهارنامه گمرکی مورد نظر را تنظیم کرده و به همراه کارت بازرگانى، مجوزها و گواهی های مورد نیاز که قبلا تهیه شده است به بخش تطبیق اسناد در گمرک ارائه می دهد. بعد از آن ماموران گمرکی دست به کار می شوند و در مورد مالکیت، صحت و اعتبار کارت بازرگانى و دیگر مجوزهای مربوطه در این خصوص بررسی های لازم را انجام می دهند. در صورتی که تطبیق تمامی مدارک ارائه شده توسط صاحب کالا با کالای مورد نظر تایید شد، قیمت کالای اظهار شده با توجه به قیمت ‌هاى کمیسیون قیمت‌گذارى کالاهاى صادراتى تعیین می گردد و شماره ردیف بر روى اظهارنامه و همچنین در اوراق پیمان‌ نامه ارزى ثبت مى‌ شود. بعد از ثبت آن، اظهارنامه و اسناد ضمیمه شده بر روی آن لاک و مهر مى‌گردند.

خوب است بدانید صاحب کالا می بایست پیش از مراجعه به گمرک و تسلیم اظهارنامه گمرکی کالای خود ، با مراجعه به مرکز توسعه صادرات مطمئن شود که از قبل قیمت کالاى مورد نظر توسط بخش قیمت‌گذارى کالاى صادراتى تعیین شده است، اما چنانچه قیمت مصوب شده ای از قبل وجود نداشته باشد صاحب کالا باید با تسلیم درخواست کتبى و همچنین ارائه نمونه به مرکز توسعه صادرات، تعیین قیمت توسط کمیسیون را درخواست کند. آن دسته کالاهایی که برای ورود یا صدورشان اظهارنامه گمرکی به گمرک ارائه گردیده و با بررسی های صورت گرفته انطباق آن با مندرجات اظهارنامه و اسناد و مدارک و قوانین مربوطه تایید شده و همچنین احتمال وجود هر مغایرتی در آنها رد شده است، به مرحله صدور پروانه گمرکی و ترخیص آن راه می یابند.

لازم به ذکر است گمرک جمهوری اسلامی ایران با در نظر گرفتن یک برنامه جامع با هدف اصلاح نظام سنتی خود و برای انجام غیرحضوری و آنلاین امور مربوط به تشریفات گمرکی، سیستم کامپیوتری خود را ارتقاء بخشیده است، تا از طریق این سامانه هوشمند ورود و خروج کالا از گمرکات، انجام تشریفات گمرکی مربوط به ترخیص کالا، تا حد ممکن، سریع و آسان شود. در واقع دو مؤلفه کاهش زمان و هزینه انجام تشریفات گمرکی از مهم ترین اهداف ایجاد گمرک نوین محسوب می شوند. بنابراین با به کار انداختن سامانه اظهار از راه دور، تمامی مشکلات مربوط به تسلیم اظهارنامه و بررسی آن تا حد زیادی برطرف گردیده و به این ترتیب صاحب کالا و یا نماینده قانونی وی می‌تواند در هر ساعتی از روز برای پر کردن فرم اظهارنامه خود و یا تحویل الکترونیکی اسناد به گمرک اقدام نماید.

تشریفات گمرکی شامل کلیه مراحل از ورود اطلاعات اظهار نامه در سیستم هوشمند تا ترخیص کالا می شود. در زیر به دستورالعمل اجرایی در خصوص کار با سامانه هوشمند ورود و خروج کالا از گمرکات می پردازیم.

نحوه کار با سامانه هوشمند ورود و خروج کالا در انجام تشریفات گمرکی

• گام اول: ورود اطلاعات کالا در سامانه هوشمند

در این مرحله پس از تکمیل فرم اولیه اظهارنامه توسط صاحب کالا و یا نماینده قانونی وی و تحویل آن به قسمت ورود اطلاعات، اظهارنامه وارد سامانه هوشمند می شود. پس از کنترل و تایید اطلاعات مندرج شده در سیستم کاربر نسبت به ذخیره نمودن اظهارنامه در سامانه اقدام می نماید و در دیگر مراحل انجام تشریفات گمرگی، اظهار نامه توسط یک شماره عطف و کد اظهار کننده فراخوانی و عملیات های مورد نیاز روی آن صورت می گیرد. بعد از پایان تمامی مراحل مربوطه، اظهار نامه الکترونیکی چاپ و به ضمیمه اظهارنامه دستی به صاحب کالا یا نماینده قانونی وی تحویل داده خواهد شد تا پس از بررسی های لازم امضاء شود.

• گام دوم: پذیرش اظهار نامه

در گام دوم صاحب کالا و یا نماینده وی اظهار نامه چاپی را به همراه اظهار نامه دستی، فیش بانکی و دیگر اسناد و مجوزهای لازم که بر اساس کدهای مندرج در متن اظهار نامه تعیین می شوند، جهت رسیدگی به بخش پذیرش اظهار نامه ارائه می نماید. سپس با فراخوانی اظهارنامه از رایانه مرکزی، اگر مندرجات موجود در متن اظهارنامه با اطلاعات ذخیره شده در سیستم هوشمند مرکزی مطابقت داشته باشد، این سیستم یک شماره را به عنوان شماره ثبت اظهارنامه یا همان (کوتاژ) به اظهارنامه صاحب کالا تخصیص می دهد و اظهارنامه تنظیم شده همراه با اسناد ضمیمه جهت انجام نظارت های گمرکی به بخش ارزیابی ارسال می گردد. در غیر این صورت اظهارنامه برای اصلاح و یا تکمیل اطلاعات برگشت داده خواهد شد که در چنین حالتی اظهار کننده باید با مراجعه به واحد ورود اطلاعات اصلاحات لازم را انجام داده و یک نسخه جدید از  آن تهیه نماید.

• گام سوم : بخش ارزیابی گمرکی

در گام سوم ارزیابی فیزیکی کالا صورت گرفته و پس از ارزیابی های لازم، کارشناس ارزیاب، با امضا کردن متن اظهارنامه، آن را به کارشناس سرویس ارزیابی تحویل می دهد. کارشناس سرویس ارزیابی نیز در صورت صحت اظهار، اظهار نامه را امضاء و به رئیس سرویس ارزیابی تحویل خواهد داد. در پایان رئیس سرویس ارزیابی از طریق اطلاعات موجود اظهار نامه فراخوانی کرده و با استفاده از رایانه اقدام به ارزیابی سیستمی آن می نماید، سپس شماره ارزیابی تعیین شده توسط سیستم را به صورت دستی در محل مربوطه وارد و اظهار نامه امضا شده را به واحد صندوق و صدور پروانه ارسال می کند.

• گام چهارم: پرداخت و ترخیص کالا

بعد از کنترل سیستمی و امضای اظهار نامه به وسیله رئیس سرویس ارزیابی در مرحله قبل، در گام آخر اظهار نامه و فیش بانکی به صندوق ارائه می شود. صندوقدار نخست اظهار نامه مربوطه را از سیستم بازیابی کرده و مبلغ فیش ارائه شده را با مبلغ محاسبه شده از طریق سیستم مطابقت می دهد و رسید صندوق را با توجه به اطلاعات موجود در خانه های اظهار نامه در سیستم تایید می نماید. پس از آن فیش بانکی از اسناد جدا شده و پروانه گمرکی چاپ می گردد. پروانه چاپ شده به وسیله مسئول صندوق مهر و امضاء شده و شماره آن در دفتر مربوطه درج خواهد شد. سپس این پروانه با دریافت رسید به صاحب کالا تحویل داده می شود. بعد از اتمام این مرحله امکان ترخیص کالا میسر خواهد شد.