آشنایی با خواص زرشک

۱۹مرداد

زرشک یکی از گیاهان دارویی پرمصرف است که قرن‏هاست که در طب سنتی برای درمان مشکلات گوارشی، عفونت‏ها و مشکلات پوستی مورد استفاده قرار می‏گیرد. زرشک حاوی آنتی‏اکسیدان‏هایی است و به مدیریت شرایطی مانند دیابت، مبارزه با عفونت‏های دندانی و درمان آکنه کمک می‏کند.

در ادامه به برخی از خواص زرشک اشاره می‏شود:

ارزش غذایی زرشک

زرشک ماده غذایی بسیار با ارزشی است که سرشار از کربوهیدرات‏ها، فیبر، ویتامین‏ها و مواد معدنی است. زرشک منبع عالی ویتامین C و آنتی اکسیدان‏ها است که از بدن در برابر آسیب‏های سلولی که می‏تواند باعث بروز بیماری‏های قلبی و سرطان شود محافظت می‏کند. ۲۸ گرم زرشک حاوی کالری (۸۹ کیلوکاری)، پروتئین (۱ گرم)، چربی (۱ گرم)، کربوهیدرات (۱۸ گرم)، فیبر (۳ گرم)، ویتامین C (213 درصد از مقدار مورد نیاز روزانه) و آهن (۱۵ درصد از نیاز روزانه) است.

علاوه بر این، زرشک دارای روی، منگنز و مس است که از عناصر کمیاب هستند و نقش مهمی در ایمنی و پیشگیری از بیماری‏ها ایفا می‏کند. رنگ قرمز زرشک ناشی از رنگدانه آنتوسیانین است که علاوه بر بسیاری از اثرات مفید، سلامت مغز و قلب را نیز تقویت می‏کند.

زرشک حاوی ترکیبات باارزش گیاهی است

زرشک حاوی ماده بربرین است که از خانواده آلکالوئید است. آلکالوئید گروهی از ترکیبات شیمیایی هستند که به دلیل اثرات درمانی آنها شناخته شده‏اند. مطالعات نشان داده است که این ماده غذایی به عنوان یک آنتی‏اکسیدان قدرتمند عمل می‏کند و با آسیب‏های سلولی ناشی از رادیکال‏های آزاد مبارزه می‏کند. همچنین، زرشک به کاهش قند خون، کلسترول و کاهش سرعت پیشرفت سلول های سرطانی کمک می‏کند، بعلاوه در مبارزه با عفونت‏ها و اثرات ضد التهابی نقش بسزایی دارد.

استفاده از زرشک به کنترل دیابت کمک می‏کند

زرشک به دلیل میزان بالای بربرین آن نقش مهمی در کنترل دیابت دارد. دیابت بیماری مزمنی است که به دلیل وجود میزان بالای قند خون باعث بروز مشکلات بسیاری برای افراد می‏شود. تحقیقات نشان داده شده است که بربرین پاسخ سلولها به هورمون انسولین که میزان قند خون شما را تنظیم می‏کند بهبود می‏بخشد و نتیجه آن کاهش قند است. نتایج مطالعه‏ای ۳ ماهه بر روی ۳۶ فرد بزرگسال مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد که مصرف ۵/۱ گرم زرشک در روز منجر به کاهش قابل توجه ۲ درصدی هموگلوبین گلیکوزیله (A1c) – اندازه‏گیری میانگین کنترل قند خون شما در طی ۳ ماه گذشته- در مقایسه با مقادیر اولیه آزمایش شده است. یک مطالعه ۸ هفته دیگر در ۳۰ نفر مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد که افرادی که روزانه ۲ میلی گرم عصاره میوه زرشک خشک مصرف کرده‏اند میزان هموگلوبین گلیکوزیله (A1c در مقایسه با گروه دارودرمانی به میزان قابل توجهی کاهش یافت.

بهبود وضعیت گوارش

سیستم گوارشی سالم سنگ بنای سلامتی پر جنب و جوش است و به بدن امکان جذب کامل مواد مغذی را می‏دهد، همچنین مواد زائد را به طور کامل از بدن دفع می‏کند. آلکالوئیدهای تلخ موجود در زرشک دستگاه گوارش را تحریک و باعث تنظیم سیستم هضم مواد می‏شود و به ترشح صفرا کمک می‏کند که برای سلامتی کبد بسیار مفید است. بربرین موجود در گیاه زرشک همچنین به عنوان یک ملین خفیف عمل می‏کند و اثر زرشک در درمان یبوست را بهبود می‏بخشد. مطالعات نشان می‏دهد که زرشک در مقایسه آنتی‏بیوتیک‏هایی که باعث مشکلات گوارشی می‏شوند عملکرد بهتری دارد، که احتمالا به دلیل تاثیر آستریجنت یا قابض آن است. همچنین زرشک باکتری‏های ایجاد کننده اسهال را بدون هیچ گونه عوارض جانبی منفی از بین می‏برد.

بهبود برفک دهان

تحقیقات نشان می‏دهد که استفاده از ژل حاوی بربرین (ماده شیمیایی موجود در زرشک) می‏تواند باعث کاهش درد، قرمزی، از بین رفتن زخم در افراد مبتلا به زخم های کنکر یا برفک دهانی می‏شود.

اثر زرشک بر بهبود سندروم متابولیک

مصرف زرشک می‏تواند به جلوگیری از سندرم متابولیک کمک کند. این سندروم خطر ابتلا به بیماری‏های قلبی و دیابت را افزایش می‏دهد. همچنین، استفاده از زرشک در رژیم غذایی باعث محافظت بدن در برابر چاقی، قند خون بالا، کلسترول، تری‏گلیسیرید و فشار خون می‏شود. همه این موارد بیماری‏ها ناشی از سندروم متابولیک هستند. مطالعه‏ای ۸ هفته ای در ۴۶ بیمار مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد که نوشیدن ۲۰۰ میلی لیتر آب زرشک در روز به طور قابل توجهی باعث کاهش فشار خون، تری‏گلیسیرید، کلسترول و قند خون در مقایسه با گروه تحت نظر دارودرمانی شده است.

علاوه بر بهبود عوامل خطر ابتلا به سندرم متابولیک، زرشک می‏تواند به کاهش استرس اکسیداتیو در افرادی که قبلا این بیماری را داشته‏اند نیز کمک کند. استرس اکسیداتیو ناشی از آسیب سلولها توسط مولکولهای واکنشی به نام رادیکالهای آزاد است. داشتن استرس اکسیداتیو بیش از حد و در عین حال نبود آنتی‏اکسیدان کافی برای مقابله با آن می تواند منجر به ایجاد بیماری‏های قلبی و سایر مشکلات اساسی برای سلامت بدن شود. مطالعه‏ای ۶ هفته ای در ۱۰۶ نفر فرد مبتلا به سندرم متابولیک نشان داد که مصرف ۶۰۰ میلی‏گرم زرشک خشک در روز به طور چشمگیری باعث کاهش استرس اکسیداتیو در مقایسه با افراد تحت درمان دارویی نشان داد.

اثر مصرف زرشک بر سلامت دندان

مطالعات نشان داده است که عصاره زرشک می‏تواند باعث جلوگیری از بروز التهاب شود، میزان بالای بربرین موجود در زرشک عامل اصلی اثر ضدالتهابی آن است. بنابراین، استفاده از زرشک می‏تواند در درمان بیماریهای التهابی دندان مانند التهاب لثه، که از طریق ایجاد پلاک، تورم و سوزش لثه‏ها مشخص می‏شود موثر واقع شود. در مطالعه‏ای در ۴۵ پسر بین ۱۱ تا ۱۲ سال مشخص شد که استفاده از ژل دندانی حاوی عصاره زرشک به مدت ۲۱ روز باعث کاهش پلاک و ورم لثه به میزان قابل توجهی بیشتر از گروه تحت درمان دارو بود.

عوارض جانبی احتمالی زرشک

مصرف مقدار زیاد زرشک ممکن است باعث استفراغ، اسهال، تشنج و افت خطرناک فشار خون، ضربان قلب و تنفس شود. بدون مشورت با پزشک خود آن را میل نکنید، به ویژه اگر داروهای ضد انعقاد خون (رقیق کننده خون)، داروی فشار خون، داروهای دیابت، قراص‏های ادرارآور، آنتی‏بیوتیک‏ها و آنتی هیستامین‏ها را مصرف می‏کنید. زرشک ممکن است باعث کاهش یا افزایش اثربخشی داروهای مورد مصرف شما شود. به عنوان مثال، تحقیق منتشر شده‏ای در ژورنال اروپایی فارماکولوژی نشان داد که بربرین میزان داروی سیکلوسپورین A را در بیماران پیوند کلیه بالا می‏برد. مصرف بیش از حد زرشک می‏تواند منجر به ایجاد ناراحتی در کلیه شود. علائم مشکلات کلیه عبارتند از: ادرار خونین، درد هنگام ادرار کردن، کمردرد یا معده و تب.