از عدس چه می دانید؟

21اکتبر

عدس یکی از حبوبات مغذی است که در بسیاری از فرهنگ های غذایی در سراسر جهان به ویژه کشورهای جنوب شرق آسیا به عنوان یکی از غذاهای اصلی محسوب می شود. این دانه های کوچک و خوشمزه در انواع رنگ ها، اندازه ها و طعم های مختلف دیده می شوند. آنها جزو حبوبات ارزان قیمت هستند که برای مدت طولانی حتی بدون یخچال قابل نگهداری می باشند. شما از عدس چه می دانید؟ در این مقاله همراه ما باشید تا با مهمترین ویژگی ها و خواص عدس به خوبی آشنا شوید.

ویژگی های گیاه عدس

یکی از حبوبات دارای طبع سرد و خشک، عدس است که با نام علمی لنس کیولیناریس مدیک، شناخته می شود و به خانواده‌ باقلاییان تعلق دارد. عدس در واقع به صورت یک گیاه یکساله با حداکثر ارتفاع ۳۰ سانتی متر است. هر برگ آن دارای ۶ تا ۱۴ برگچه می باشد که در انتهای آن پیچک قرار دارد. رنگ گل های عدس سفید است که در آن رگه هایی به رنگ بنفش نیز مشاهده می گردد. میوه آن به صورت غلاف کوچکی است که در هر غلاف معمولا ۱ تا ۳ عدس وجود دارد. طعم عدس به رنگ آن بستگی دارد. برای مثال عدس های قرمز دارای رایحه ای شیرین تر هستند، در حالی که عدس های سبز و یا سیاه طعم متفاوتی دارند. اما به طور کلی عطر و طعم ملایم این حبوبات برای خلق یک چاشنی منحصر به فرد در آشپزی مناسب است.

تاریخچه عدس

جالب است بدانید، کشف گیاه عدس به دست بشر مربوط به غار فرانچزی در جنوب یونان است که قدمت آن به ۱۱۰۰۰ سال پیش از میلاد بر می گردد. از آنجایی که قدمت اولین لوبیاهای کشف شده مربوط به ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد است، بنابراین می توان نتیجه گرفت عدس از اولین محصولات کشاورزی مورد استفاده بشر بوده است. در واقع یکی از محصولات کشاورزی مهم در زمان باستان عدس بوده که اندازه و گونه های متفاوت آن به مرور زمان ایجاد شده است. نمی توان به طور دقیق محل کشف عدس هایی با رنگ ها و طعم های مختلف را مشخص کرد، اما به هر حال مشخص شده عدس های درشت تر مربوط به کشور هایی مثل ایران و ترکیه هستند.

انواع مختلف عدس

عدس ها در سراسر جهان در اندازه ها و رنگ های مختلفی دیده می شوند. اما گونه ای که بیشتر از بقیه در ایران معروف است عدس سبز است که در اکثر غذاهای ایرانی نظیر انواع آش و عدس پلو کاربرد دارد. عدس سبز به تنهایی در سه سایز درشت، متوسط و ریز دسته بندی می شود. در ادامه به معرفی انواع عدس های دیگر می پردازیم.

• عدس زرد در واقع همان عدس سبز است که پوست آن طی فرآیندی جدا و به عدس زرد تبدیل شده است.
• عدس قهوه ای نوع دیگری از عدس با پوست قهوه ای هستند که در ایران به میزان کمی از آن کشت می شود.
• عدس قرمز بعد از پوست کندن عدس قهوه ای به دست می آید که طعمی شیرین دارد و در انواع سوپ و خوراک ها از آن استفاده می شود. این نوع عدس به دلیل اینکه پوست آن کنده شده است دیگر قابلیت جوانه زدن ندارد. عدس قرمز در دو نوع کامل و لپه شده موجود است که به عدس لپه شده یا همان دو نیم شده دال عدس قرمز نیز گفته می شود. شایان ذکر است واژه دال ریشه در زبان هندی دارد و در هندوستان برای حبوباتی که به صورت دو نیم شده هستند مورد استفاده قرار می گیرد.
• عدس سیاه دارای دانه های بسیار ریز است و چون از لحاظ ظاهری شبیه به خاویار است در انگلیسی به آن beluga lentil گفته می شود.

علاوه بر این یک سری از عدس ها هستند که متعلق به برخی از مناطق خاص می باشند و فقط در همان مناطق کشت می شوند. این عدس ها معمولا مشتریان خاص خود را دارند. در ادامه به مشهورترین آنها اشاره می کنیم.

• عدس فرانسوی یا du Puy : این نوع عدس تقریبا هم اندازه با نوع متوسط عدس سبز است و در منطقه puy که در مرکز فرانسه واقع است رشد می کند. نکته جالب در خصوص این عدس این است که چون خاک این منطقه از فرانسه پوشیده از گدازه های آتشفشان است، بنابراین عدسی که در این منطقه رشد می کند طعم تند و تیزی نسبت به مناطق دیگر پیدا کرده است. از ویژگی های دیگر این عدس حفظ شکل ظاهری آن بعد از پخت است که این ویژگی آن را به یک انتخاب عالی برای تهیه انواع سالاد و سوپ های سبک تبدیل کرده است.
• عدس آبی Le Puy : عدس آبی به کشورهای ایتالیا و فرانسه تعلق دارد. عدس آبی قبل از پخت به پاک کردن و همچنین خیس کردن نیازی ندارد. سرعت پخت آن نیز بالاست. زمان کاشت عدس آبی معمولا در فصل بهار است و باید چند هفته قبل از دیگر حبوبات کاشته شود.
• عدس کانادایی : یکی از انواع عدس های باکیفیت و بسیار مرغوب، عدس کانادایی است که واردات آن به کشور ایران قابل توجه است. این عدس دارای سه سایز درشت، متوسط و کوچک است.

 

ارزش غذایی و خواص عدس

مقدار بالای پروتئین گیاهی موجود در عدس، موجب شده است تا این حبوبات به عنوان یک ماده غذایی ضروری در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و در بین گیاه خواران تبدیل شود. علاوه بر این عدس ها سرشار از آنتی اکسیدان، فیبر، پتاسیم، فسفر، مس، روی، منیزیم، کلسیم و آهن هستند. ویتامین های موجود در عدس نیز شامل  B6،B5 و تیامین (ویتامین B1) است. قرار دادن عدس در رژیم غذایی فواید بی شماری برای سلامتی دارد. برای مثال عدس برای دفع سموم بدن بسیار مناسب است زیرا پتاسیم موجود در آن باعث فعالیت زیاد کلیه می شود. پایین آوردن کلسترول نیز یکی دیگر از خواص عدس است. در واقع فیبر محلول موجود در عدس می تواند کلسترول خون را کاهش دهد. پیشگیری از یبوست، سرطان و بیماری های قلبی از دیگر مزایای مصرف و خواص عدس محسوب می شوند. در ادامه به دیگر خواص عدس اشاره خواهیم کرد.

• عدس منبع غنی از آهن است و مصرف آن به رفع کم‌خونی کمک می کند.
• پتاسیم موجود در عدس در حفظ فشار طبیعی خون و کنترل فشار خون بالا نقشی مهمی را ایفا می‌کند.
• در عدس آنتی‌اکسیدان، ویتامین و مواد معدنی زیادی وجود دارد که همگی آنها برای تقویت عملکرد دستگاه ایمنی‌ بدن مفید هستند.
• منیزیم موجود در عدس به حفظ سلامت مغز کمک کرده و از آلزایمر جلوگیری می کند.
• عدس حاوی آنتی اکسیدان است در نتیجه مصرف آن برای حفظ تناسب اندام، شادابی و سلامتی پوست توصیه می شود.
• همانطور که می دانید ویتامین های گروه B نقش مهمی در افزایش سوخت و ساز بدن دارند که همین ویژگی عدس را به یک خوراکی ایده آل برای کاهش وزن تبدیل کرده است.
• مصرف عدس به عنوان صبحانه می تواند انرژی شما را در طول روز تامین نماید.
• اسید فولیک موجود در عدس برای حفظ سلامتی مادر در دوران بارداری لازم است.

 

طرز پخت عدس

برخلاف بسیاری از حبوبات، عدس قبل از پختن نیازی به خیس کردن ندارد و با توجه به نوع آن، حدود ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می کشد تا در آب جوش به طور کامل پخته و نرم گردد. می توانید عدس خشک را مستقیماً در داخل سوپ و یا برنج در حال پخت بریزید، و یا عدس های از قبل پخته شده را به سالادها، میان وعده های پر انرژی، ماکارونی، پلوها و دیگر غذاها اضافه کنید.

نحوه نگهداری از عدس

عدس خشک ماندگاری بسیار بالایی دارد. کافی است آنها را در یک ظرف مناسب برای حبوبات به دور از نور، گرما، رطوبت و حشرات نگهداری کنید. عدس پخته شده نیز تا یک هفته در یخچال و تا سه ماه در فریزر در یک ظرف مناسب قابل نگهداری است و می توان هر زمان که لازم است از آن به سرعت به عنوان یک ماده اولیه خوب در یک وعده غذایی استفاده کرد.